Ontstaan van de Orde

De Orde van Sint Jacob in Holland werd in 1290 ingesteld door graaf Floris V van Holland, gesticht als een ridderorde. De Orde is momenteel een dynastieke orde verbonden aan het Huis Bentheim dat als rechtsopvolger van de graven van Holland geldt. De Orde wordt voor het eerst in overgebleven stukken genoemd in een kroniek uit het begin van de 14e eeuw (Chronyk van Holland, van den klerk uit de laage landen by der zee […] ).

Grave Florys, deze eedele vorste, als hy die Vlamingen wederstaen hadde, besette hy Zeelant, ende tooch in Hollant. Ende als hy daer een tyt vredelick geweest hadde, dochte hy over, hoe dat hy in zynre tyt alsoe veel gheoorloocht ende zoe merlgen bloedigen stryt gestreden ende gestormt hadde, ende oick in eenre sterfte zoe veel gestorven dat hy al te luttel ridderscaps in zynen lande hadde, des hy qualiken te vreeden was. Ende om zyn ridderscap te meeren zoe ontboet hy, op enen heiligen kersdach by hem te hove te comen veertich, die ryckste ende oirbaerste huysluyden, die hy in den lande van Hollant bevinden conde, ende die wel gegoet waren ridders staet te houden. Mit dese XL. goede mannen hylt hy hoegen hof, ende int eynde van den maeltyt zoe sloech hy se ridder, ende gaf hem wapen, ende beval hem voirtaen ridderscap te oeffenen, ende wel te doen ende varen elc hoers weeghes. … Aldus soe eerde dese eedele grave syn goede luden, die eerbaer en duegende waren van weldaden ende van rycheeden, ende en sach die (af) coemst nyet an; maer hy meerde zyn ridderscap ende zyn eedel lude, daer hy hem zelven ende zun lant meede eerde; wanttet immer eerlick (= eervol) is, dat veel ridders in eenen lant syn. Hier om ende omdat hy zyn goede huysluden alsoe dueen te beroemen plach ende lief hadde, soe haddens die oude ridderscap sommigen groten nyt, ende plagen desen grave te noemen der keerlen God.

Later kreeg deze Orde zijn huidige naam: Orde van Sint Jacob (zie o.a. Hoge Raad van Adel, Collectie Mr. A.C. baron Snouckaert van Schauburg (1803-1878), inv. nr. 147).

Afb. boven: Rijksmuseum. Graaf Floris V sticht de orde van St. Jacob, 1290, Willem Steelink (I), naar Lambertus Lingeman, 1865 – 1870.

Afb. rechts: Musée du Louvre. Collection Edmond de Rothschild. Jacques Charles Bar, Chevalier de St. Jaques en Hollande. Parijs 1778/79.

Ontwikkeling

Na de middeleeuwen, wanneer veel ridderorden in de vergetelheid raken, blijft de Orde van St. Jacob in stilte voortbestaan. Hoewel macht en aanzien zijn verdwenen en andere orden op de voorgrond treden, wordt de Orde consistent vermeld in historische werken door zoals Boxhorn, Van Gouthoven, Schoonebeek, Butkens, De Rouck en Le Petit (zie menu onder bibliotheek). Een opvallende verandering in deze periode is de introductie van het achtpuntige kruis, dat op de mantel wordt gedragen. Deze ontwikkeling weerspiegelt een bredere trend in de 16e eeuw, waarin veel ridderorden het Latijns kruis inruilen voor het Maltezer kruis. De beeltenis van St. Jacob blijft echter behouden in een rond medaillon aan de ketting.

In 1814 overweegt koning Willem I de Orde van St. Jacob nieuw leven in te blazen als nationale ridderorde. Uiteindelijk kiest hij echter er voor zijn nieuwe orde de Orde van de Nederlandse Leeuw te noemen (J.A. van Zelm van Eldik. Moed en deugd. Ridderorden in Nederland. De ontwikkeling van een eigen wereld binnen de Nederlandse samenleving. Zutphen, Walburg Pers, 2003. p. 164 ev.).

In de moderne tijd is de Orde blijven voortleven binnen katholieke kringen, waar zij is overgedragen aan nieuwe ridders. Helaas is een deel van de documentatie verloren gegaan, met name tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wel zijn er fragmenten van ledenlijsten overgebleven.

Met een groeiend ledental wijdt de Orde zich momenteel aan charitatieve taken, terwijl de geschiedschrijving en het beheer van het historische archief centraal blijven staan.

De Orde van Sint Jacob is een historisch instituut in de Nederlandse geschiedenis. Haar verhaal blijft boeien en inspireren.

Afb. links: Rijksmuseum. Portret van Floris V, graaf van Holland en Zeeland, met een met veren, edelstenen en parels verfraaid hoofddeksel. De omlijsting is versierd met het wapen van Holland. Datum: 1650, gravure en ets door Cornelis Visscher

Band met de oorsprong

De gouverneur van de Orde is Zijne Doorluchtige Hoogheid G.V.K.J. Prinz zu Bentheim und Steinfurt, die ook het hoogste gezag binnen de Orde heeft. Zijn geslacht vertegenwoordigt een dynastieke lijn die terug te voeren is tot de graven van Holland, een connectie die gevestigd werd in de 12e eeuw.


De vroegste gedocumenteerde bewoners van Kasteel Bentheim waren Otto II van Rheineck en zijn moeder Geertruid van Northeim. Hun heerschappij markeert het begin van een opeenvolging van adellijke families die het kasteel bezaten. De cruciale link met het Hollandse gravenhuis wordt gelegd door Sophia van Rheineck, de zuster van Otto II. Haar huwelijk met Dirk VI, graaf van Holland (regeerperiode 1121-1157), resulteerde in de geboorte van Otto van Bentheim, die vervolgens Kasteel Bentheim erfde.


In de daaropvolgende eeuwen ging het kasteel via erfrecht en huwelijksallianties over naar verschillende families. In de 14e eeuw kwam het kasteel in handen van de familie Van Güterswyk, die zich later Van Bentheim noemde. Door een huwelijk werd Kasteel Steinfurt toegevoegd aan hun bezittingen, waarmee de basis werd gelegd voor de titel “Prinzen zu Bentheim und Steinfurt”.


Deze titel, officieel erkend door de koning van Pruisen in 1817, reflecteert de accumulatie van territoria en de consolidatie van macht door het gemediatiseerde Huis Bentheim-Steinfurt. De huidige titelhouders zijn directe afstammelingen van Otto van Bentheim, en daarmee van Graaf Dirk VI van Holland, waarmee het historisch erfgoed in de moderne tijd doorloopt.

Literatuur: Genealogisches Handbuch des Adels, Fürstliche Häuser Band XVII, C.A. Starke Verlag, Limburg an der Lahn 2004, pp. 122-130.

Symboliek

Het Maltezer kruis is een symbool dat vaak op Malta, maar ook in de rest van de wereld wordt gebruikt. Het kruis is vooral te vinden in emblemen van brandweercorpsen, ziekenhuizen en bij andere hulpverlenende instanties. Het kruis heeft vier zijden in de vorm van pijlpunten, waarbij de punten van de pijlen elkaar raken in het middelpunt van het kruis. Het wit staat voor reinheid en onschuld.

De Jacobsschelp of Sint Jacobsschelp is sinds de middeleeuwen het Christelijk symbool van de heilige Jacobus. De symboliek van de schelp in het algemeen gaat verder terug. Er zijn afbeeldingen van schelpen bekend uit de Romeinse tijd, waar de schelp het symbool was voor geboorte en wedergeboorte.

Links: decoratie Orde van Sint Jacob uit de 20e eeuw (archief van de Orde).

Organisatie

Gouverneur: Zijne Doorluchtige Hoogheid G.V.K.J. Prinz zu Bentheim und Steinfurt

Grootmeester: Drs. A.H.C. de Bruijn

Kanselier: Don A.G. Smits

Commandeur: Dhr. D.W. Siebrecht

Coadjutor: Bar. Dr. rer. nat. h.c. R.A.U. Juchter van Bergen Quast, LLM

Afb. rechts: National Gallery of Ireland in Dublin: Kasteel Bentheim door Jacob Isaacksz van Ruisdael, 1650 – 1682.

Dr. A.C.B. van Brienen

Arnoldus Cornelus Benedictus van Brienen (staand in het midden met brilletje en sigaar) werd geboren op 17 maart 1909[…]

Ridders van de Orde van Sint Jacob

De onderstaande gegevens zijn afkomstig uit documenten die door A.C.B. van Brienen aanE. Ates zijn overgedragen bij de opvolging[…]

Contact

Email: info@ordevansintjacob.nl

Kamer van Koophandel: 41214053

Kantooradres: Pelgrimshuis, Grotekerksbuurt 13a, 3311 CA Dordrecht

Afb. links. Het Binnenhof (historische naam: Hof van Holland). Het ontstaan van het Binnenhof gaat terug tot de bouw van een kasteel door de graven van Holland, die er sinds de dertiende eeuw hun residentie hielden. Later werden zij in deze keuze opgevolgd door stadhouders, de Staten van Holland en West-Friesland, de Staten-Generaal van de Nederlanden en, sinds 1815, de Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden.